vault backup: 2025-05-15 22:45:31
This commit is contained in:
parent
af3148a763
commit
85760a9139
4 changed files with 200 additions and 187 deletions
31
.obsidian/workspace.json
vendored
31
.obsidian/workspace.json
vendored
|
|
@ -13,7 +13,7 @@
|
||||||
"state": {
|
"state": {
|
||||||
"type": "markdown",
|
"type": "markdown",
|
||||||
"state": {
|
"state": {
|
||||||
"file": "HISTORIA 16.05.2025.md",
|
"file": "notes/HISTORIA 16.05.2025.md",
|
||||||
"mode": "source",
|
"mode": "source",
|
||||||
"source": false
|
"source": false
|
||||||
},
|
},
|
||||||
|
|
@ -113,7 +113,7 @@
|
||||||
"state": {
|
"state": {
|
||||||
"type": "outgoing-link",
|
"type": "outgoing-link",
|
||||||
"state": {
|
"state": {
|
||||||
"file": "HISTORIA 16.05.2025.md",
|
"file": "notes/HISTORIA 16.05.2025.md",
|
||||||
"linksCollapsed": false,
|
"linksCollapsed": false,
|
||||||
"unlinkedCollapsed": true
|
"unlinkedCollapsed": true
|
||||||
},
|
},
|
||||||
|
|
@ -142,7 +142,7 @@
|
||||||
"state": {
|
"state": {
|
||||||
"type": "outline",
|
"type": "outline",
|
||||||
"state": {
|
"state": {
|
||||||
"file": "HISTORIA 16.05.2025.md",
|
"file": "notes/HISTORIA 16.05.2025.md",
|
||||||
"followCursor": false,
|
"followCursor": false,
|
||||||
"showSearch": false,
|
"showSearch": false,
|
||||||
"searchQuery": ""
|
"searchQuery": ""
|
||||||
|
|
@ -157,8 +157,8 @@
|
||||||
"state": {
|
"state": {
|
||||||
"type": "calendar",
|
"type": "calendar",
|
||||||
"state": {},
|
"state": {},
|
||||||
"icon": "lucide-file",
|
"icon": "calendar-with-checkmark",
|
||||||
"title": "Plugin no longer active"
|
"title": "Calendar"
|
||||||
}
|
}
|
||||||
},
|
},
|
||||||
{
|
{
|
||||||
|
|
@ -167,8 +167,8 @@
|
||||||
"state": {
|
"state": {
|
||||||
"type": "review-queue-list-view",
|
"type": "review-queue-list-view",
|
||||||
"state": {},
|
"state": {},
|
||||||
"icon": "lucide-file",
|
"icon": "SpacedRepIcon",
|
||||||
"title": "Plugin no longer active"
|
"title": "Notes Review Queue"
|
||||||
}
|
}
|
||||||
},
|
},
|
||||||
{
|
{
|
||||||
|
|
@ -190,6 +190,16 @@
|
||||||
"icon": "SpacedRepIcon",
|
"icon": "SpacedRepIcon",
|
||||||
"title": "Notes Review Queue"
|
"title": "Notes Review Queue"
|
||||||
}
|
}
|
||||||
|
},
|
||||||
|
{
|
||||||
|
"id": "910ebeccf172cba3",
|
||||||
|
"type": "leaf",
|
||||||
|
"state": {
|
||||||
|
"type": "side-panel-control-view",
|
||||||
|
"state": {},
|
||||||
|
"icon": "viewIcon",
|
||||||
|
"title": "Markdown-Autocomplete"
|
||||||
|
}
|
||||||
}
|
}
|
||||||
],
|
],
|
||||||
"currentTab": 6
|
"currentTab": 6
|
||||||
|
|
@ -216,9 +226,12 @@
|
||||||
"obsidian42-brat:BRAT": false
|
"obsidian42-brat:BRAT": false
|
||||||
}
|
}
|
||||||
},
|
},
|
||||||
"active": "0af38a9755868e2b",
|
"active": "801cb97c4f56dcb9",
|
||||||
"lastOpenFiles": [
|
"lastOpenFiles": [
|
||||||
"HISTORIA 16.05.2025.md",
|
"notes/HISTORIA 16.05.2025.md",
|
||||||
|
"notes/HISTORIA 16.05.2025.md",
|
||||||
|
"2025-05-16.md",
|
||||||
|
"notes/POLSKI 16.05.2025.md",
|
||||||
"Welcome.md"
|
"Welcome.md"
|
||||||
]
|
]
|
||||||
}
|
}
|
||||||
|
|
@ -1,178 +0,0 @@
|
||||||
## **1. Sejm Wielki (1788–1792)**
|
|
||||||
|
|
||||||
- **Nazwy alternatywne**: Sejm Czteroletni, Sejm Konstytucyjny.
|
|
||||||
|
|
||||||
- **Kontekst historyczny**:
|
|
||||||
|
|
||||||
- Reakcja na osłabienie Polski po I rozbiorze (1772).
|
|
||||||
|
|
||||||
- Próba reform w oblicku zagrożenia ze strony Rosji, Prus i Austrii.
|
|
||||||
|
|
||||||
- Wpływ oświecenia i rewolucji amerykańskiej/francuskiej.
|
|
||||||
|
|
||||||
- **Przebieg**:
|
|
||||||
|
|
||||||
- **Data**: 1788–1792.
|
|
||||||
|
|
||||||
- **Miejsce obrad**: Warszawa.
|
|
||||||
|
|
||||||
- **Skład**: Podwojenie liczby posłów (izba niższa – Izba Poselska).
|
|
||||||
|
|
||||||
- **Frakcje**:
|
|
||||||
|
|
||||||
- **Stronnictwo Patriotyczne** (Ignacy Potocki, Hugo Kołłątaj, król Stanisław August Poniatowski) – dążyło do reform.
|
|
||||||
|
|
||||||
- **Stronnictwo Hetmańskie** (magnaci przeciwni zmianom, np. Szczęsny Potocki).
|
|
||||||
|
|
||||||
- **Reformy**:
|
|
||||||
|
|
||||||
- **Wojskowe**: Zwiększenie armii do 100 tys. żołnierzy.
|
|
||||||
|
|
||||||
- **Polityczne**: Zniesienie Rady Nieustającej (1789), przywrócenie władzy sejmików.
|
|
||||||
|
|
||||||
- **Społeczne**: Prawa dla mieszczan (prawo do nabywania ziemi, dostęp do urzędów – tzw. **uchwała miejska** z 1791).
|
|
||||||
|
|
||||||
- **Skutki**:
|
|
||||||
|
|
||||||
- Przygotowanie gruntu pod Konstytucję 3 Maja.
|
|
||||||
|
|
||||||
- Wzrost napięć z Rosją i wewnętrznych sporów.
|
|
||||||
|
|
||||||
|
|
||||||
---
|
|
||||||
|
|
||||||
## **2. Konstytucja 3 Maja (1791)**
|
|
||||||
|
|
||||||
- **Podstawowe informacje**:
|
|
||||||
|
|
||||||
- **Data uchwalenia**: 3 maja 1791 r.
|
|
||||||
|
|
||||||
- **Miejsce**: Warszawa.
|
|
||||||
|
|
||||||
- **Znaczenie**: Pierwsza w Europie, druga na świecie (po amerykańskiej) nowoczesna konstytucja.
|
|
||||||
|
|
||||||
- **Główne postanowienia**:
|
|
||||||
|
|
||||||
- **Ustrój**: Monarchia dziedziczna (po śmierci Stanisława Augusta tron dla dynastii Wettynów).
|
|
||||||
|
|
||||||
- **Podział władzy**:
|
|
||||||
|
|
||||||
- **Władza ustawodawcza**: Sejm (izba niższa – Izba Poselska, izba wyższa – Senat).
|
|
||||||
|
|
||||||
- **Władza wykonawcza**: Król i Straż Praw (rząd).
|
|
||||||
|
|
||||||
- **Władza sądownicza**: niezawisłe sądy.
|
|
||||||
|
|
||||||
- **Zniesienie liberum veto i wolnej elekcji**.
|
|
||||||
|
|
||||||
- **Prawa obywatelskie**: Tolerancja religijna, ale katolicyzm jako religia panująca.
|
|
||||||
|
|
||||||
- **Chłopi**: Ochrona prawna (wprowadzenie **opieki prawnej**), ale bez zniesienia poddaństwa.
|
|
||||||
|
|
||||||
- **Reakcje**:
|
|
||||||
|
|
||||||
- **Kraj**: Entuzjazm mieszczaństwa i postępowej szlachty; sprzeciw magnaterii.
|
|
||||||
|
|
||||||
- **Międzynarodowa**: Rosja i Prusy uznały konstytucję za zagrożenie; ciche poparcie Francji.
|
|
||||||
|
|
||||||
- **Skutki**:
|
|
||||||
|
|
||||||
- Zjednoczenie opozycji magnackiej (Targowica).
|
|
||||||
|
|
||||||
- Wojna w obronie konstytucji (1792).
|
|
||||||
|
|
||||||
|
|
||||||
---
|
|
||||||
|
|
||||||
## **3. Konfederacja targowicka (1792)**
|
|
||||||
|
|
||||||
- **Przyczyny**:
|
|
||||||
|
|
||||||
- Sprzeciw magnaterii wobec reform Sejmu Wielkiego i Konstytucji 3 Maja.
|
|
||||||
|
|
||||||
- Obawa przed utratą przywilejów.
|
|
||||||
|
|
||||||
- Wsparcie Rosji (Katarzyna II).
|
|
||||||
|
|
||||||
- **Przebieg**:
|
|
||||||
|
|
||||||
- **Data zawiązania**: 14 maja 1792 r. w Targowicy (dziś Ukraina).
|
|
||||||
|
|
||||||
- **Przywódcy**: Szczęsny Potocki, Ksawery Branicki, Seweryn Rzewuski.
|
|
||||||
|
|
||||||
- **Wojna polsko-rosyjska (1792)**:
|
|
||||||
|
|
||||||
- Bitwy pod **Zielencami** (zwycięstwo Polaków, Józef Poniatowski) i **Dubienką** (Tadeusz Kościuszko).
|
|
||||||
|
|
||||||
- Klęska Polski z powodu przewagi Rosji i zdrady króla (przystąpienie do Targowicy).
|
|
||||||
|
|
||||||
- **Skutki**:
|
|
||||||
|
|
||||||
- **II rozbiór Polski (1793)**: Rosja i Prusy anektują kolejne ziemie.
|
|
||||||
|
|
||||||
- Unieważnienie Konstytucji 3 Maja.
|
|
||||||
|
|
||||||
- Upadek autorytetu króla Stanisława Augusta.
|
|
||||||
|
|
||||||
|
|
||||||
---
|
|
||||||
|
|
||||||
## **4. Powstanie Kościuszkowskie (1794)**
|
|
||||||
|
|
||||||
- **Przyczyny**:
|
|
||||||
|
|
||||||
- Reakcja na II rozbiór i rosnące represje.
|
|
||||||
|
|
||||||
- Inspiracja rewolucją francuską.
|
|
||||||
|
|
||||||
- Bunt przeciwko redukcji wojska polskiego przez Rosję.
|
|
||||||
|
|
||||||
- **Przebieg**:
|
|
||||||
|
|
||||||
- **Wybuch**: 24 marca 1794 r. w Krakowie – Tadeusz Kościuszko ogłasza **Akt Powstania**.
|
|
||||||
|
|
||||||
- **Uniwersał Połaniecki** (7 maja 1794):
|
|
||||||
|
|
||||||
- Zniesienie poddaństwa chłopów (w zamian za udział w walkach).
|
|
||||||
|
|
||||||
- Ograniczenie pańszczyzny.
|
|
||||||
|
|
||||||
- **Bitwy**:
|
|
||||||
|
|
||||||
- **Racławice** (4 kwietnia 1794) – zwycięstwo kosynierów (Bartosz Głowacki).
|
|
||||||
|
|
||||||
- **Warszawa** (powstanie ludowe pod wodzą Jana Kilińskiego).
|
|
||||||
|
|
||||||
- **Maciejowice** (10 października 1794) – klęska, Kościuszko ranny i wzięty do niewoli.
|
|
||||||
|
|
||||||
- **Rzeź Pragi** (4 listopada 1794) – stłumienie powstania przez wojska Suworowa.
|
|
||||||
|
|
||||||
- **Skutki**:
|
|
||||||
|
|
||||||
- **III rozbiór Polski (1795)** – utrata niepodległości na 123 lata.
|
|
||||||
|
|
||||||
- Represje wobec uczestników (konfiskaty majątków, więzienia).
|
|
||||||
|
|
||||||
- Symbol oporu i walki o wolność (inspiracja dla przyszłych pokoleń).
|
|
||||||
|
|
||||||
|
|
||||||
---
|
|
||||||
|
|
||||||
### **Kluczowe postacie**:
|
|
||||||
|
|
||||||
- **Tadeusz Kościuszko** – przywódca powstania.
|
|
||||||
|
|
||||||
- **Hugo Kołłątaj** – współautor Konstytucji 3 Maja.
|
|
||||||
|
|
||||||
- **Stanisław August Poniatowski** – król, inicjator reform.
|
|
||||||
|
|
||||||
- **Jan Kiliński** – przywódca powstania w Warszawie.
|
|
||||||
|
|
||||||
|
|
||||||
### **Znaczenie ogólne**:
|
|
||||||
|
|
||||||
- Ostatnie próby ratowania niepodległości Rzeczypospolitej.
|
|
||||||
|
|
||||||
- Demonstracja siły ruchu patriotycznego mimo klęsk.
|
|
||||||
|
|
||||||
- Dziedzictwo idei oświeceniowych i walki o demokrację.
|
|
||||||
|
|
@ -0,0 +1,178 @@
|
||||||
|
## **1. Sejm Wielki (1788–1792)**
|
||||||
|
|
||||||
|
- **Nazwy alternatywne**: Sejm Czteroletni, Sejm Konstytucyjny.
|
||||||
|
|
||||||
|
- **Kontekst historyczny**:
|
||||||
|
|
||||||
|
- Reakcja na osłabienie Polski po I rozbiorze (1772).
|
||||||
|
|
||||||
|
- Próba reform w oblicku zagrożenia ze strony Rosji, Prus i Austrii.
|
||||||
|
|
||||||
|
- Wpływ oświecenia i rewolucji amerykańskiej/francuskiej.
|
||||||
|
|
||||||
|
- **Przebieg**:
|
||||||
|
|
||||||
|
- **Data**: 1788–1792.
|
||||||
|
|
||||||
|
- **Miejsce obrad**: Warszawa.
|
||||||
|
|
||||||
|
- **Skład**: Podwojenie liczby posłów (izba niższa – Izba Poselska).
|
||||||
|
|
||||||
|
- **Frakcje**:
|
||||||
|
|
||||||
|
- **Stronnictwo Patriotyczne** (Ignacy Potocki, Hugo Kołłątaj, król Stanisław August Poniatowski) – dążyło do reform.
|
||||||
|
|
||||||
|
- **Stronnictwo Hetmańskie** (magnaci przeciwni zmianom, np. Szczęsny Potocki).
|
||||||
|
|
||||||
|
- **Reformy**:
|
||||||
|
|
||||||
|
- **Wojskowe**: Zwiększenie armii do 100 tys. żołnierzy.
|
||||||
|
|
||||||
|
- **Polityczne**: Zniesienie Rady Nieustającej (1789), przywrócenie władzy sejmików.
|
||||||
|
|
||||||
|
- **Społeczne**: Prawa dla mieszczan (prawo do nabywania ziemi, dostęp do urzędów – tzw. **uchwała miejska** z 1791).
|
||||||
|
|
||||||
|
- **Skutki**:
|
||||||
|
|
||||||
|
- Przygotowanie gruntu pod Konstytucję 3 Maja.
|
||||||
|
|
||||||
|
- Wzrost napięć z Rosją i wewnętrznych sporów.
|
||||||
|
|
||||||
|
|
||||||
|
---
|
||||||
|
|
||||||
|
## **2. Konstytucja 3 Maja (1791)**
|
||||||
|
|
||||||
|
- **Podstawowe informacje**:
|
||||||
|
|
||||||
|
- **Data uchwalenia**: 3 maja 1791 r.
|
||||||
|
|
||||||
|
- **Miejsce**: Warszawa.
|
||||||
|
|
||||||
|
- **Znaczenie**: Pierwsza w Europie, druga na świecie (po amerykańskiej) nowoczesna konstytucja.
|
||||||
|
|
||||||
|
- **Główne postanowienia**:
|
||||||
|
|
||||||
|
- **Ustrój**: Monarchia dziedziczna (po śmierci Stanisława Augusta tron dla dynastii Wettynów).
|
||||||
|
|
||||||
|
- **Podział władzy**:
|
||||||
|
|
||||||
|
- **Władza ustawodawcza**: Sejm (izba niższa – Izba Poselska, izba wyższa – Senat).
|
||||||
|
|
||||||
|
- **Władza wykonawcza**: Król i Straż Praw (rząd).
|
||||||
|
|
||||||
|
- **Władza sądownicza**: niezawisłe sądy.
|
||||||
|
|
||||||
|
- **Zniesienie liberum veto i wolnej elekcji**.
|
||||||
|
|
||||||
|
- **Prawa obywatelskie**: Tolerancja religijna, ale katolicyzm jako religia panująca.
|
||||||
|
|
||||||
|
- **Chłopi**: Ochrona prawna (wprowadzenie **opieki prawnej**), ale bez zniesienia poddaństwa.
|
||||||
|
|
||||||
|
- **Reakcje**:
|
||||||
|
|
||||||
|
- **Kraj**: Entuzjazm mieszczaństwa i postępowej szlachty; sprzeciw magnaterii.
|
||||||
|
|
||||||
|
- **Międzynarodowa**: Rosja i Prusy uznały konstytucję za zagrożenie; ciche poparcie Francji.
|
||||||
|
|
||||||
|
- **Skutki**:
|
||||||
|
|
||||||
|
- Zjednoczenie opozycji magnackiej (Targowica).
|
||||||
|
|
||||||
|
- Wojna w obronie konstytucji (1792).
|
||||||
|
|
||||||
|
|
||||||
|
---
|
||||||
|
|
||||||
|
## **3. Konfederacja targowicka (1792)**
|
||||||
|
|
||||||
|
- **Przyczyny**:
|
||||||
|
|
||||||
|
- Sprzeciw magnaterii wobec reform Sejmu Wielkiego i Konstytucji 3 Maja.
|
||||||
|
|
||||||
|
- Obawa przed utratą przywilejów.
|
||||||
|
|
||||||
|
- Wsparcie Rosji (Katarzyna II).
|
||||||
|
|
||||||
|
- **Przebieg**:
|
||||||
|
|
||||||
|
- **Data zawiązania**: 14 maja 1792 r. w Targowicy (dziś Ukraina).
|
||||||
|
|
||||||
|
- **Przywódcy**: Szczęsny Potocki, Ksawery Branicki, Seweryn Rzewuski.
|
||||||
|
|
||||||
|
- **Wojna polsko-rosyjska (1792)**:
|
||||||
|
|
||||||
|
- Bitwy pod **Zielencami** (zwycięstwo Polaków, Józef Poniatowski) i **Dubienką** (Tadeusz Kościuszko).
|
||||||
|
|
||||||
|
- Klęska Polski z powodu przewagi Rosji i zdrady króla (przystąpienie do Targowicy).
|
||||||
|
|
||||||
|
- **Skutki**:
|
||||||
|
|
||||||
|
- **II rozbiór Polski (1793)**: Rosja i Prusy anektują kolejne ziemie.
|
||||||
|
|
||||||
|
- Unieważnienie Konstytucji 3 Maja.
|
||||||
|
|
||||||
|
- Upadek autorytetu króla Stanisława Augusta.
|
||||||
|
|
||||||
|
|
||||||
|
---
|
||||||
|
|
||||||
|
## **4. Powstanie Kościuszkowskie (1794)**
|
||||||
|
|
||||||
|
- **Przyczyny**:
|
||||||
|
|
||||||
|
- Reakcja na II rozbiór i rosnące represje.
|
||||||
|
|
||||||
|
- Inspiracja rewolucją francuską.
|
||||||
|
|
||||||
|
- Bunt przeciwko redukcji wojska polskiego przez Rosję.
|
||||||
|
|
||||||
|
- **Przebieg**:
|
||||||
|
|
||||||
|
- **Wybuch**: 24 marca 1794 r. w Krakowie – Tadeusz Kościuszko ogłasza **Akt Powstania**.
|
||||||
|
|
||||||
|
- **Uniwersał Połaniecki** (7 maja 1794):
|
||||||
|
|
||||||
|
- Zniesienie poddaństwa chłopów (w zamian za udział w walkach).
|
||||||
|
|
||||||
|
- Ograniczenie pańszczyzny.
|
||||||
|
|
||||||
|
- **Bitwy**:
|
||||||
|
|
||||||
|
- **Racławice** (4 kwietnia 1794) – zwycięstwo kosynierów (Bartosz Głowacki).
|
||||||
|
|
||||||
|
- **Warszawa** (powstanie ludowe pod wodzą Jana Kilińskiego).
|
||||||
|
|
||||||
|
- **Maciejowice** (10 października 1794) – klęska, Kościuszko ranny i wzięty do niewoli.
|
||||||
|
|
||||||
|
- **Rzeź Pragi** (4 listopada 1794) – stłumienie powstania przez wojska Suworowa.
|
||||||
|
|
||||||
|
- **Skutki**:
|
||||||
|
|
||||||
|
- **III rozbiór Polski (1795)** – utrata niepodległości na 123 lata.
|
||||||
|
|
||||||
|
- Represje wobec uczestników (konfiskaty majątków, więzienia).
|
||||||
|
|
||||||
|
- Symbol oporu i walki o wolność (inspiracja dla przyszłych pokoleń).
|
||||||
|
|
||||||
|
|
||||||
|
---
|
||||||
|
|
||||||
|
### **Kluczowe postacie**:
|
||||||
|
|
||||||
|
- **Tadeusz Kościuszko** – przywódca powstania.
|
||||||
|
|
||||||
|
- **Hugo Kołłątaj** – współautor Konstytucji 3 Maja.
|
||||||
|
|
||||||
|
- **Stanisław August Poniatowski** – król, inicjator reform.
|
||||||
|
|
||||||
|
- **Jan Kiliński** – przywódca powstania w Warszawie.
|
||||||
|
|
||||||
|
|
||||||
|
### **Znaczenie ogólne**:
|
||||||
|
|
||||||
|
- Ostatnie próby ratowania niepodległości Rzeczypospolitej.
|
||||||
|
|
||||||
|
- Demonstracja siły ruchu patriotycznego mimo klęsk.
|
||||||
|
|
||||||
|
- Dziedzictwo idei oświeceniowych i walki o demokrację.
|
||||||
0
notes/POLSKI 16.05.2025.md
Normal file
0
notes/POLSKI 16.05.2025.md
Normal file
Loading…
Add table
Reference in a new issue