vaegq/notes
1
0
Fork 0
Code Issues Pull requests Projects Releases Packages Wiki Activity Actions

vault backup: 2025-05-15 23:27:04

Browse source
This commit is contained in:
Sebastian Ranoszek 2025-05-15 23:27:04 +02:00
parent 29433a01d9
commit 1fb6415939
3 changed files with 193 additions and 130 deletions
Show stats Download patch file Download diff file Expand all files Collapse all files

53
.obsidian/plugins/obsidian-markdown-formatting-assistant-plugin/data.json vendored Normal file
View file

@ -0,0 +1,53 @@
{
"triggerChar": "\\",
"sidePaneSideLeft": false,
"savedColors": [
"#ff0000"
],
"aviabileRegions": [
"textEdit",
"tabels",
"html",
"latex",
"greekLetters",
"colors",
"callouts"
],
"regionSettings": [
{
"name": "textEdit",
"active": true,
"visible": false
},
{
"name": "tables",
"active": true,
"visible": false
},
{
"name": "html",
"active": true,
"visible": false
},
{
"name": "latex",
"active": true,
"visible": false
},
{
"name": "greekLetters",
"active": true,
"visible": false
},
{
"name": "colors",
"active": true,
"visible": false
},
{
"name": "callouts",
"active": true,
"visible": false
}
]
}

18
.obsidian/workspace.json vendored
View file

@ -13,12 +13,12 @@
"state": {
"type": "markdown",
"state": {
"file": "notes/POLSKI 16.05.2025.md",
"file": "notes/HISTORIA 16.05.2025.md",
"mode": "source",
"source": false
},
"icon": "lucide-file",
"title": "POLSKI 16.05.2025"
"title": "HISTORIA 16.05.2025"
}
}
]
@ -113,12 +113,12 @@
"state": {
"type": "outgoing-link",
"state": {
"file": "notes/POLSKI 16.05.2025.md",
"file": "notes/HISTORIA 16.05.2025.md",
"linksCollapsed": false,
"unlinkedCollapsed": true
},
"icon": "links-going-out",
"title": "Outgoing links from POLSKI 16.05.2025"
"title": "Outgoing links from HISTORIA 16.05.2025"
}
},
{
@ -142,13 +142,13 @@
"state": {
"type": "outline",
"state": {
"file": "notes/POLSKI 16.05.2025.md",
"file": "notes/HISTORIA 16.05.2025.md",
"followCursor": false,
"showSearch": false,
"searchQuery": ""
},
"icon": "lucide-list",
"title": "Outline of POLSKI 16.05.2025"
"title": "Outline of HISTORIA 16.05.2025"
}
},
{
@ -192,7 +192,7 @@
}
},
{
"id": "910ebeccf172cba3",
"id": "da52b90ae065325c",
"type": "leaf",
"state": {
"type": "side-panel-control-view",
@ -226,14 +226,14 @@
"obsidian42-brat:BRAT": false
}
},
"active": "0af38a9755868e2b",
"active": "801cb97c4f56dcb9",
"lastOpenFiles": [
"notes/POLSKI 16.05.2025.md",
"notes/HISTORIA 16.05.2025.md",
"notes/MAEMATYKA.md",
"Excalidraw/Drawing 2025-05-15 22.46.50.excalidraw.md",
"Excalidraw",
"2025-05-16.md",
"notes/POLSKI 16.05.2025.md",
"Welcome.md"
]
}

200
notes/HISTORIA 16.05.2025.md
View file

@ -1,166 +1,176 @@
## **1. Sejm Wielki (1788–1792)**
## **I. Sejm Wielki (1788–1792) – reformy i uchwalenie Konstytucji 3 Maja**
- **Nazwy alternatywne**: Sejm Czteroletni, Sejm Konstytucyjny.
### **1. Okoliczności zwołania Sejmu Wielkiego**
- **Kontekst historyczny**:
- **Przyczyny**:
- Reakcja na osłabienie Polski po I rozbiorze (1772).
- Słabość Polski po I rozbiorze (1772).
- Próba reform w oblicku zagrożenia ze strony Rosji, Prus i Austrii.
- Wpływ idei oświeceniowych (Monteskiusz, Rousseau).
- Wpływ oświecenia i rewolucji amerykańskiej/francuskiej.
- Wojna rosyjsko-turecka (1787–1792) – Rosja zajęta walką, Prusy zachęcały Polskę do uniezależnienia się.
- **Przebieg**:
- **Cel początkowy**: Reformy wojskowe i podatkowe (sejm skonfederowany, by uniknąć liberum veto).
- **Data**: 1788–1792.
- **Ewolucja**: Pod wpływem **Stronnictwa Patriotycznego** przekształcił się w **Sejm Konstytucyjny**.
- **Miejsce obrad**: Warszawa.
- **Skład**: Podwojenie liczby posłów (izba niższa – Izba Poselska).
- **Frakcje**:
- **Stronnictwo Patriotyczne** (Ignacy Potocki, Hugo Kołłątaj, król Stanisław August Poniatowski) – dążyło do reform.
- **Stronnictwo Hetmańskie** (magnaci przeciwni zmianom, np. Szczęsny Potocki).
- **Reformy**:
- **Wojskowe**: Zwiększenie armii do 100 tys. żołnierzy.
- **Polityczne**: Zniesienie Rady Nieustającej (1789), przywrócenie władzy sejmików.
- **Społeczne**: Prawa dla mieszczan (prawo do nabywania ziemi, dostęp do urzędów – tzw. **uchwała miejska** z 1791).
- **Skutki**:
- Przygotowanie gruntu pod Konstytucję 3 Maja.
- Wzrost napięć z Rosją i wewnętrznych sporów.
- Miał być to sejm, który miał zatwierdzić tylko nową forme przymierza Polsko-Rosyjskiego i miał obradować pod węzłem konfederacji (BRAK LIBERUM VETO)
---
### **2. Stronnictwa polityczne**
## **2. Konstytucja 3 Maja (1791)**
|**Stronnictwo**|**Przywódcy**|**Cele**|
|---|---|---|
|**Patriotyczne**|Hugo Kołłątaj, Ignacy Potocki, Stanisław Małachowski|Reformy, zniesienie liberum veto, wzmocnienie państwa|
|**Królewskie**|Stanisław August Poniatowski|Reformy, ale ostrożnie, by nie drażnić Rosji|
|**Hetmańskie**|Szczęsny Potocki, Ksawery Branicki|Przeciwnicy reform, poparcie Rosji|
- **Podstawowe informacje**:
### **3. Najważniejsze reformy Sejmu Wielkiego**
- **Data uchwalenia**: 3 maja 1791 r.
- **Polityczne**:
- **Miejsce**: Warszawa.
- Zniesienie **Rady Nieustającej** (1789) – organu zależnego od Rosji.
- **Znaczenie**: Pierwsza w Europie, druga na świecie (po amerykańskiej) nowoczesna konstytucja.
- Zniesienie **liberum veto** i **wolnej elekcji** (Konstytucja 3 Maja).
- **Społeczne**:
- **Uchwała miejska** (1791) – prawa dla mieszczan (np. dostęp do urzędów).
- **Ochrona chłopów** (bez zniesienia pańszczyzny).
- **Wojskowe**:
- Powiększenie armii do **100 tys. żołnierzy**.
- Ustanowienie **Orderu Virtuti Militari** (1792) po bitwie pod Zieleńcami.
- Marszałkiem sejmu został Stanisław Małachowski i Kazimierz Nestor Sapieha
### **4. Konstytucja 3 Maja (1791)**
- **Pierwsza w Europie, druga na świecie** (po USA).
- **Główne postanowienia**:
- **Ustrój**: Monarchia dziedziczna (po śmierci Stanisława Augusta tron dla dynastii Wettynów).
- Monarchia dziedziczna (po Poniatowskim – Wettyni).
- **Podział władzy**:
- Trójpodział władzy (wzór Monteskiusza).
- **Władza ustawodawcza**: Sejm (izba niższa – Izba Poselska, izba wyższa – Senat).
- Zniesienie liberum veto i wolnej elekcji.
- **Władza wykonawcza**: Król i Straż Praw (rząd).
- **Władza sądownicza**: niezawisłe sądy.
- **Zniesienie liberum veto i wolnej elekcji**.
- **Prawa obywatelskie**: Tolerancja religijna, ale katolicyzm jako religia panująca.
- **Chłopi**: Ochrona prawna (wprowadzenie **opieki prawnej**), ale bez zniesienia poddaństwa.
- Tolerancja religijna, ale katolicyzm jako religia panująca.
- **Reakcje**:
- **Kraj**: Entuzjazm mieszczaństwa i postępowej szlachty; sprzeciw magnaterii.
- **Międzynarodowa**: Rosja i Prusy uznały konstytucję za zagrożenie; ciche poparcie Francji.
- **Skutki**:
- Zjednoczenie opozycji magnackiej (Targowica).
- Wojna w obronie konstytucji (1792).
- Entuzjazm w kraju, sprzeciw magnatów (**Targowica**) i Rosji.
---
## **3. Konfederacja targowicka (1792)**
## **II. Konfederacja targowicka (1792) i II rozbiór Polski**
- **Przyczyny**:
### **1. Przyczyny Targowicy**
- Sprzeciw magnaterii wobec reform Sejmu Wielkiego i Konstytucji 3 Maja.
- Sprzeciw magnatów (Potocki, Branicki, Rzewuski) wobec reform.
- Obawa przed utratą przywilejów.
- Obawa przed utratą przywilejów szlacheckich.
- Wsparcie Rosji (Katarzyna II).
- **Wsparcie Rosji** (Katarzyna II).
- **Przebieg**:
- **Data zawiązania**: 14 maja 1792 r. w Targowicy (dziś Ukraina).
### **2. Przebieg**
- **Przywódcy**: Szczęsny Potocki, Ksawery Branicki, Seweryn Rzewuski.
- **Zawiązanie**: 14 maja 1792 r. w Targowicy (Ukraina).
- **Wojna polsko-rosyjska (1792)**:
- Bitwy pod **Zielencami** (zwycięstwo Polaków, Józef Poniatowski) i **Dubienką** (Tadeusz Kościuszko).
- **Bitwa pod Zieleńcami** (zwycięstwo Polaków, Józef Poniatowski).
- Klęska Polski z powodu przewagi Rosji i zdrady króla (przystąpienie do Targowicy).
- **Bitwa pod Dubienką** (Kościuszko, przegrana z powodu zdrady Prus).
- **Skutki**:
- **Kapitulacja króla**: Stanisław August przystąpił do Targowicy (lipiec 1792).
- **II rozbiór Polski (1793)**: Rosja i Prusy anektują kolejne ziemie.
- Unieważnienie Konstytucji 3 Maja.
### **3. Skutki**
- Upadek autorytetu króla Stanisława Augusta.
- **Unieważnienie Konstytucji 3 Maja**.
- **II rozbiór Polski (1793)** – Rosja i Prusy zajęły kolejne ziemie.
- **Upadek autorytetu króla**.
---
## **4. Powstanie Kościuszkowskie (1794)**
## **III. Powstanie Kościuszkowskie (1794) – ostatni zryw przed upadkiem Rzeczypospolitej**
- **Przyczyny**:
### **1. Przyczyny**
- Reakcja na II rozbiór i rosnące represje.
- Reakcja na II rozbiór i represje.
- Inspiracja rewolucją francuską.
- Bunt przeciwko redukcji wojska polskiego przez Rosję.
- Redukcja wojska polskiego przez Rosję.
- **Przebieg**:
- **Wybuch**: 24 marca 1794 r. w Krakowie – Tadeusz Kościuszko ogłasza **Akt Powstania**.
### **2. Przebieg**
- **Uniwersał Połaniecki** (7 maja 1794):
- **Akt Insurekcji** (24 marca 1794, Kraków):
- Zniesienie poddaństwa chłopów (w zamian za udział w walkach).
- Kościuszko jako **Naczelnik Narodu**.
- Ograniczenie pańszczyzny.
- Hasło: _„Wolność, Całość, Niepodległość”_.
- **Bitwy**:
- **Racławice** (4 kwietnia 1794) – zwycięstwo kosynierów (Bartosz Głowacki).
- **Racławice** (4 kwietnia) – zwycięstwo kosynierów (Bartosz Głowacki).
- **Warszawa** (powstanie ludowe pod wodzą Jana Kilińskiego).
- **Powstanie w Warszawie** (17–18 kwietnia) – Jan Kiliński.
- **Maciejowice** (10 października 1794) – klęska, Kościuszko ranny i wzięty do niewoli.
- **Maciejowice** (10 października) – klęska, Kościuszko w niewoli.
- **Rzeź Pragi** (4 listopada 1794) – stłumienie powstania przez wojska Suworowa.
- **Rzeź Pragi** (4 listopada) – masakra ludności przez Rosjan (Suworow).
- **Skutki**:
- **Uniwersał Połaniecki** (7 maja 1794):
- **III rozbiór Polski (1795)** – utrata niepodległości na 123 lata.
- Miał zachęcić chłopów do powstania i nadawał im wolność osobistą, zmiejszał wymiar pańszczyzny i zakazał wyrzucania chłopów z użytkowanej przez nich ziemi
- Represje wobec uczestników (konfiskaty majątków, więzienia).
- Zniesienie poddaństwa chłopów (dla walczących).
- Symbol oporu i walki o wolność (inspiracja dla przyszłych pokoleń).
- Ograniczenie pańszczyzny.
### **3. Skutki**
- **III rozbiór Polski (1795)** – Rosja, Prusy i Austria wymazują Polskę z mapy na **123 lata**.
- **Represje**: Konfiskaty majątków, więzienia dla uczestników.
- **Symbol**: Ostatni zryw niepodległościowy przed XIX-wiecznymi powstaniami.
---
### **Kluczowe postacie**:
## **Podsumowanie – kluczowe daty i postacie**
- **Tadeusz Kościuszko** – przywódca powstania.
### **Ważne daty**
- **1788–1792** – Sejm Wielki.
- **3 maja 1791** – Konstytucja 3 Maja.
- **1792** – Targowica i II rozbiór.
- **1794** – Powstanie Kościuszkowskie.
- **1795** – III rozbiór Polski.
### **Kluczowe postacie**
- **Tadeusz Kościuszko** – przywódca powstania 1794 r.
- **Hugo Kołłątaj** – współautor Konstytucji 3 Maja.
@ -169,10 +179,10 @@
- **Jan Kiliński** – przywódca powstania w Warszawie.
### **Znaczenie ogólne**:
### **Znaczenie**
- Ostatnie próby ratowania niepodległości Rzeczypospolitej.
- **Konstytucja 3 Maja** – przełom w dziejach Polski, wzór dla innych narodów.
- Demonstracja siły ruchu patriotycznego mimo klęsk.
- **Powstanie Kościuszkowskie** – ostatnia próba ratowania niepodległości.
- Dziedzictwo idei oświeceniowych i walki o demokrację.
- **Dziedzictwo**: Walka o wolność inspirowała kolejne pokolenia (powstania listopadowe, styczniowe).