From 1fb64159390ed88d84645d7ee218f8c74f5eec0a Mon Sep 17 00:00:00 2001 From: Sebastian Ranoszek Date: Thu, 15 May 2025 23:27:04 +0200 Subject: [PATCH] vault backup: 2025-05-15 23:27:04 --- .../data.json | 53 ++++ .obsidian/workspace.json | 18 +- notes/HISTORIA 16.05.2025.md | 252 +++++++++--------- 3 files changed, 193 insertions(+), 130 deletions(-) create mode 100644 .obsidian/plugins/obsidian-markdown-formatting-assistant-plugin/data.json diff --git a/.obsidian/plugins/obsidian-markdown-formatting-assistant-plugin/data.json b/.obsidian/plugins/obsidian-markdown-formatting-assistant-plugin/data.json new file mode 100644 index 0000000..ae17115 --- /dev/null +++ b/.obsidian/plugins/obsidian-markdown-formatting-assistant-plugin/data.json @@ -0,0 +1,53 @@ +{ + "triggerChar": "\\", + "sidePaneSideLeft": false, + "savedColors": [ + "#ff0000" + ], + "aviabileRegions": [ + "textEdit", + "tabels", + "html", + "latex", + "greekLetters", + "colors", + "callouts" + ], + "regionSettings": [ + { + "name": "textEdit", + "active": true, + "visible": false + }, + { + "name": "tables", + "active": true, + "visible": false + }, + { + "name": "html", + "active": true, + "visible": false + }, + { + "name": "latex", + "active": true, + "visible": false + }, + { + "name": "greekLetters", + "active": true, + "visible": false + }, + { + "name": "colors", + "active": true, + "visible": false + }, + { + "name": "callouts", + "active": true, + "visible": false + } + ] +} \ No newline at end of file diff --git a/.obsidian/workspace.json b/.obsidian/workspace.json index 7e35475..562a25c 100644 --- a/.obsidian/workspace.json +++ b/.obsidian/workspace.json @@ -13,12 +13,12 @@ "state": { "type": "markdown", "state": { - "file": "notes/POLSKI 16.05.2025.md", + "file": "notes/HISTORIA 16.05.2025.md", "mode": "source", "source": false }, "icon": "lucide-file", - "title": "POLSKI 16.05.2025" + "title": "HISTORIA 16.05.2025" } } ] @@ -113,12 +113,12 @@ "state": { "type": "outgoing-link", "state": { - "file": "notes/POLSKI 16.05.2025.md", + "file": "notes/HISTORIA 16.05.2025.md", "linksCollapsed": false, "unlinkedCollapsed": true }, "icon": "links-going-out", - "title": "Outgoing links from POLSKI 16.05.2025" + "title": "Outgoing links from HISTORIA 16.05.2025" } }, { @@ -142,13 +142,13 @@ "state": { "type": "outline", "state": { - "file": "notes/POLSKI 16.05.2025.md", + "file": "notes/HISTORIA 16.05.2025.md", "followCursor": false, "showSearch": false, "searchQuery": "" }, "icon": "lucide-list", - "title": "Outline of POLSKI 16.05.2025" + "title": "Outline of HISTORIA 16.05.2025" } }, { @@ -192,7 +192,7 @@ } }, { - "id": "910ebeccf172cba3", + "id": "da52b90ae065325c", "type": "leaf", "state": { "type": "side-panel-control-view", @@ -226,14 +226,14 @@ "obsidian42-brat:BRAT": false } }, - "active": "0af38a9755868e2b", + "active": "801cb97c4f56dcb9", "lastOpenFiles": [ + "notes/POLSKI 16.05.2025.md", "notes/HISTORIA 16.05.2025.md", "notes/MAEMATYKA.md", "Excalidraw/Drawing 2025-05-15 22.46.50.excalidraw.md", "Excalidraw", "2025-05-16.md", - "notes/POLSKI 16.05.2025.md", "Welcome.md" ] } \ No newline at end of file diff --git a/notes/HISTORIA 16.05.2025.md b/notes/HISTORIA 16.05.2025.md index 25dab42..acbf11a 100644 --- a/notes/HISTORIA 16.05.2025.md +++ b/notes/HISTORIA 16.05.2025.md @@ -1,166 +1,176 @@ -## **1. Sejm Wielki (1788–1792)** +## **I. Sejm Wielki (1788–1792) – reformy i uchwalenie Konstytucji 3 Maja** -- **Nazwy alternatywne**: Sejm Czteroletni, Sejm Konstytucyjny. +### **1. Okoliczności zwołania Sejmu Wielkiego** + +- **Przyczyny**: -- **Kontekst historyczny**: + - Słabość Polski po I rozbiorze (1772). + + - Wpływ idei oświeceniowych (Monteskiusz, Rousseau). + + - Wojna rosyjsko-turecka (1787–1792) – Rosja zajęta walką, Prusy zachęcały Polskę do uniezależnienia się. + +- **Cel początkowy**: Reformy wojskowe i podatkowe (sejm skonfederowany, by uniknąć liberum veto). - - Reakcja na osłabienie Polski po I rozbiorze (1772). - - - Próba reform w oblicku zagrożenia ze strony Rosji, Prus i Austrii. - - - Wpływ oświecenia i rewolucji amerykańskiej/francuskiej. - -- **Przebieg**: +- **Ewolucja**: Pod wpływem **Stronnictwa Patriotycznego** przekształcił się w **Sejm Konstytucyjny**. + +- Miał być to sejm, który miał zatwierdzić tylko nową forme przymierza Polsko-Rosyjskiego i miał obradować pod węzłem konfederacji (BRAK LIBERUM VETO) - - **Data**: 1788–1792. - - - **Miejsce obrad**: Warszawa. - - - **Skład**: Podwojenie liczby posłów (izba niższa – Izba Poselska). - - - **Frakcje**: - - - **Stronnictwo Patriotyczne** (Ignacy Potocki, Hugo Kołłątaj, król Stanisław August Poniatowski) – dążyło do reform. - - - **Stronnictwo Hetmańskie** (magnaci przeciwni zmianom, np. Szczęsny Potocki). - -- **Reformy**: + +### **2. Stronnictwa polityczne** + +|**Stronnictwo**|**Przywódcy**|**Cele**| +|---|---|---| +|**Patriotyczne**|Hugo Kołłątaj, Ignacy Potocki, Stanisław Małachowski|Reformy, zniesienie liberum veto, wzmocnienie państwa| +|**Królewskie**|Stanisław August Poniatowski|Reformy, ale ostrożnie, by nie drażnić Rosji| +|**Hetmańskie**|Szczęsny Potocki, Ksawery Branicki|Przeciwnicy reform, poparcie Rosji| + +### **3. Najważniejsze reformy Sejmu Wielkiego** + +- **Polityczne**: - - **Wojskowe**: Zwiększenie armii do 100 tys. żołnierzy. + - Zniesienie **Rady Nieustającej** (1789) – organu zależnego od Rosji. - - **Polityczne**: Zniesienie Rady Nieustającej (1789), przywrócenie władzy sejmików. + - Zniesienie **liberum veto** i **wolnej elekcji** (Konstytucja 3 Maja). - - **Społeczne**: Prawa dla mieszczan (prawo do nabywania ziemi, dostęp do urzędów – tzw. **uchwała miejska** z 1791). - -- **Skutki**: +- **Społeczne**: - - Przygotowanie gruntu pod Konstytucję 3 Maja. + - **Uchwała miejska** (1791) – prawa dla mieszczan (np. dostęp do urzędów). - - Wzrost napięć z Rosją i wewnętrznych sporów. + - **Ochrona chłopów** (bez zniesienia pańszczyzny). + +- **Wojskowe**: + + - Powiększenie armii do **100 tys. żołnierzy**. + + - Ustanowienie **Orderu Virtuti Militari** (1792) po bitwie pod Zieleńcami. ---- +- Marszałkiem sejmu został Stanisław Małachowski i Kazimierz Nestor Sapieha -## **2. Konstytucja 3 Maja (1791)** +### **4. Konstytucja 3 Maja (1791)** -- **Podstawowe informacje**: +- **Pierwsza w Europie, druga na świecie** (po USA). - - **Data uchwalenia**: 3 maja 1791 r. - - - **Miejsce**: Warszawa. - - - **Znaczenie**: Pierwsza w Europie, druga na świecie (po amerykańskiej) nowoczesna konstytucja. - - **Główne postanowienia**: - - **Ustrój**: Monarchia dziedziczna (po śmierci Stanisława Augusta tron dla dynastii Wettynów). + - Monarchia dziedziczna (po Poniatowskim – Wettyni). - - **Podział władzy**: + - Trójpodział władzy (wzór Monteskiusza). - - **Władza ustawodawcza**: Sejm (izba niższa – Izba Poselska, izba wyższa – Senat). - - - **Władza wykonawcza**: Król i Straż Praw (rząd). - - - **Władza sądownicza**: niezawisłe sądy. - - - **Zniesienie liberum veto i wolnej elekcji**. + - Zniesienie liberum veto i wolnej elekcji. - - **Prawa obywatelskie**: Tolerancja religijna, ale katolicyzm jako religia panująca. - - - **Chłopi**: Ochrona prawna (wprowadzenie **opieki prawnej**), ale bez zniesienia poddaństwa. + - Tolerancja religijna, ale katolicyzm jako religia panująca. - **Reakcje**: - - **Kraj**: Entuzjazm mieszczaństwa i postępowej szlachty; sprzeciw magnaterii. - - - **Międzynarodowa**: Rosja i Prusy uznały konstytucję za zagrożenie; ciche poparcie Francji. - -- **Skutki**: - - - Zjednoczenie opozycji magnackiej (Targowica). - - - Wojna w obronie konstytucji (1792). + - Entuzjazm w kraju, sprzeciw magnatów (**Targowica**) i Rosji. --- -## **3. Konfederacja targowicka (1792)** +## **II. Konfederacja targowicka (1792) i II rozbiór Polski** -- **Przyczyny**: +### **1. Przyczyny Targowicy** + +- Sprzeciw magnatów (Potocki, Branicki, Rzewuski) wobec reform. - - Sprzeciw magnaterii wobec reform Sejmu Wielkiego i Konstytucji 3 Maja. - - - Obawa przed utratą przywilejów. - - - Wsparcie Rosji (Katarzyna II). - -- **Przebieg**: +- Obawa przed utratą przywilejów szlacheckich. - - **Data zawiązania**: 14 maja 1792 r. w Targowicy (dziś Ukraina). - - - **Przywódcy**: Szczęsny Potocki, Ksawery Branicki, Seweryn Rzewuski. - - - **Wojna polsko-rosyjska (1792)**: - - - Bitwy pod **Zielencami** (zwycięstwo Polaków, Józef Poniatowski) i **Dubienką** (Tadeusz Kościuszko). - - - Klęska Polski z powodu przewagi Rosji i zdrady króla (przystąpienie do Targowicy). - -- **Skutki**: +- **Wsparcie Rosji** (Katarzyna II). - - **II rozbiór Polski (1793)**: Rosja i Prusy anektują kolejne ziemie. + +### **2. Przebieg** + +- **Zawiązanie**: 14 maja 1792 r. w Targowicy (Ukraina). + +- **Wojna polsko-rosyjska (1792)**: + + - **Bitwa pod Zieleńcami** (zwycięstwo Polaków, Józef Poniatowski). - - Unieważnienie Konstytucji 3 Maja. - - - Upadek autorytetu króla Stanisława Augusta. + - **Bitwa pod Dubienką** (Kościuszko, przegrana z powodu zdrady Prus). +- **Kapitulacja króla**: Stanisław August przystąpił do Targowicy (lipiec 1792). + + +### **3. Skutki** + +- **Unieważnienie Konstytucji 3 Maja**. + +- **II rozbiór Polski (1793)** – Rosja i Prusy zajęły kolejne ziemie. + +- **Upadek autorytetu króla**. + --- -## **4. Powstanie Kościuszkowskie (1794)** +## **III. Powstanie Kościuszkowskie (1794) – ostatni zryw przed upadkiem Rzeczypospolitej** -- **Przyczyny**: +### **1. Przyczyny** + +- Reakcja na II rozbiór i represje. - - Reakcja na II rozbiór i rosnące represje. - - - Inspiracja rewolucją francuską. - - - Bunt przeciwko redukcji wojska polskiego przez Rosję. - -- **Przebieg**: +- Inspiracja rewolucją francuską. - - **Wybuch**: 24 marca 1794 r. w Krakowie – Tadeusz Kościuszko ogłasza **Akt Powstania**. - - - **Uniwersał Połaniecki** (7 maja 1794): - - - Zniesienie poddaństwa chłopów (w zamian za udział w walkach). - - - Ograniczenie pańszczyzny. - - - **Bitwy**: - - - **Racławice** (4 kwietnia 1794) – zwycięstwo kosynierów (Bartosz Głowacki). - - - **Warszawa** (powstanie ludowe pod wodzą Jana Kilińskiego). - - - **Maciejowice** (10 października 1794) – klęska, Kościuszko ranny i wzięty do niewoli. - - - **Rzeź Pragi** (4 listopada 1794) – stłumienie powstania przez wojska Suworowa. - -- **Skutki**: +- Redukcja wojska polskiego przez Rosję. - - **III rozbiór Polski (1795)** – utrata niepodległości na 123 lata. + +### **2. Przebieg** + +- **Akt Insurekcji** (24 marca 1794, Kraków): + + - Kościuszko jako **Naczelnik Narodu**. - - Represje wobec uczestników (konfiskaty majątków, więzienia). + - Hasło: _„Wolność, Całość, Niepodległość”_. - - Symbol oporu i walki o wolność (inspiracja dla przyszłych pokoleń). +- **Bitwy**: + + - **Racławice** (4 kwietnia) – zwycięstwo kosynierów (Bartosz Głowacki). + - **Powstanie w Warszawie** (17–18 kwietnia) – Jan Kiliński. + + - **Maciejowice** (10 października) – klęska, Kościuszko w niewoli. + + - **Rzeź Pragi** (4 listopada) – masakra ludności przez Rosjan (Suworow). + +- **Uniwersał Połaniecki** (7 maja 1794): + + - Miał zachęcić chłopów do powstania i nadawał im wolność osobistą, zmiejszał wymiar pańszczyzny i zakazał wyrzucania chłopów z użytkowanej przez nich ziemi + + - Zniesienie poddaństwa chłopów (dla walczących). + + - Ograniczenie pańszczyzny. + + +### **3. Skutki** + +- **III rozbiór Polski (1795)** – Rosja, Prusy i Austria wymazują Polskę z mapy na **123 lata**. + +- **Represje**: Konfiskaty majątków, więzienia dla uczestników. + +- **Symbol**: Ostatni zryw niepodległościowy przed XIX-wiecznymi powstaniami. + --- -### **Kluczowe postacie**: +## **Podsumowanie – kluczowe daty i postacie** -- **Tadeusz Kościuszko** – przywódca powstania. +### **Ważne daty** + +- **1788–1792** – Sejm Wielki. + +- **3 maja 1791** – Konstytucja 3 Maja. + +- **1792** – Targowica i II rozbiór. + +- **1794** – Powstanie Kościuszkowskie. + +- **1795** – III rozbiór Polski. + + +### **Kluczowe postacie** + +- **Tadeusz Kościuszko** – przywódca powstania 1794 r. - **Hugo Kołłątaj** – współautor Konstytucji 3 Maja. @@ -169,10 +179,10 @@ - **Jan Kiliński** – przywódca powstania w Warszawie. -### **Znaczenie ogólne**: +### **Znaczenie** -- Ostatnie próby ratowania niepodległości Rzeczypospolitej. +- **Konstytucja 3 Maja** – przełom w dziejach Polski, wzór dla innych narodów. -- Demonstracja siły ruchu patriotycznego mimo klęsk. +- **Powstanie Kościuszkowskie** – ostatnia próba ratowania niepodległości. -- Dziedzictwo idei oświeceniowych i walki o demokrację. \ No newline at end of file +- **Dziedzictwo**: Walka o wolność inspirowała kolejne pokolenia (powstania listopadowe, styczniowe). \ No newline at end of file