vaegq/notes
1
0
Fork 0
Code Issues Pull requests Projects Releases Packages Wiki Activity Actions

Merge branch 'origin/main' into main

Browse source
This commit is contained in:
vaegq 2025-05-15 23:27:55 +02:00
commit d0f23f309c
4 changed files with 378 additions and 126 deletions
Show stats Download patch file Download diff file Expand all files Collapse all files

53
.obsidian/plugins/obsidian-markdown-formatting-assistant-plugin/data.json vendored Normal file
View file

@ -0,0 +1,53 @@
{
"triggerChar": "\\",
"sidePaneSideLeft": false,
"savedColors": [
"#ff0000"
],
"aviabileRegions": [
"textEdit",
"tabels",
"html",
"latex",
"greekLetters",
"colors",
"callouts"
],
"regionSettings": [
{
"name": "textEdit",
"active": true,
"visible": false
},
{
"name": "tables",
"active": true,
"visible": false
},
{
"name": "html",
"active": true,
"visible": false
},
{
"name": "latex",
"active": true,
"visible": false
},
{
"name": "greekLetters",
"active": true,
"visible": false
},
{
"name": "colors",
"active": true,
"visible": false
},
{
"name": "callouts",
"active": true,
"visible": false
}
]
}

12
.obsidian/workspace.json vendored
View file

@ -192,7 +192,7 @@
} }
}, },
{ {
"id": "910ebeccf172cba3", "id": "da52b90ae065325c",
"type": "leaf", "type": "leaf",
"state": { "state": {
"type": "side-panel-control-view", "type": "side-panel-control-view",
@ -226,12 +226,14 @@
"obsidian42-brat:BRAT": false "obsidian42-brat:BRAT": false
} }
}, },
"active": "801cb97c4f56dcb9", "active": "0af38a9755868e2b",
"lastOpenFiles": [ "lastOpenFiles": [
"notes/HISTORIA 16.05.2025.md",
"notes/HISTORIA 16.05.2025.md",
"2025-05-16.md",
"notes/POLSKI 16.05.2025.md", "notes/POLSKI 16.05.2025.md",
"notes/HISTORIA 16.05.2025.md",
"notes/MAEMATYKA.md",
"Excalidraw/Drawing 2025-05-15 22.46.50.excalidraw.md",
"Excalidraw",
"2025-05-16.md",
"Welcome.md" "Welcome.md"
] ]
} }

206
notes/HISTORIA 16.05.2025.md
View file

@ -1,166 +1,176 @@
## **1. Sejm Wielki (1788–1792)** ## **I. Sejm Wielki (1788–1792) – reformy i uchwalenie Konstytucji 3 Maja**
- **Nazwy alternatywne**: Sejm Czteroletni, Sejm Konstytucyjny. ### **1. Okoliczności zwołania Sejmu Wielkiego**
- **Kontekst historyczny**: - **Przyczyny**:
- Reakcja na osłabienie Polski po I rozbiorze (1772). - Słabość Polski po I rozbiorze (1772).
- Próba reform w oblicku zagrożenia ze strony Rosji, Prus i Austrii. - Wpływ idei oświeceniowych (Monteskiusz, Rousseau).
- Wpływ oświecenia i rewolucji amerykańskiej/francuskiej. - Wojna rosyjsko-turecka (1787–1792) – Rosja zajęta walką, Prusy zachęcały Polskę do uniezależnienia się.
- **Przebieg**: - **Cel początkowy**: Reformy wojskowe i podatkowe (sejm skonfederowany, by uniknąć liberum veto).
- **Data**: 1788–1792. - **Ewolucja**: Pod wpływem **Stronnictwa Patriotycznego** przekształcił się w **Sejm Konstytucyjny**.
- **Miejsce obrad**: Warszawa. - Miał być to sejm, który miał zatwierdzić tylko nową forme przymierza Polsko-Rosyjskiego i miał obradować pod węzłem konfederacji (BRAK LIBERUM VETO)
- **Skład**: Podwojenie liczby posłów (izba niższa – Izba Poselska).
- **Frakcje**:
- **Stronnictwo Patriotyczne** (Ignacy Potocki, Hugo Kołłątaj, król Stanisław August Poniatowski) – dążyło do reform.
- **Stronnictwo Hetmańskie** (magnaci przeciwni zmianom, np. Szczęsny Potocki).
- **Reformy**:
- **Wojskowe**: Zwiększenie armii do 100 tys. żołnierzy.
- **Polityczne**: Zniesienie Rady Nieustającej (1789), przywrócenie władzy sejmików.
- **Społeczne**: Prawa dla mieszczan (prawo do nabywania ziemi, dostęp do urzędów – tzw. **uchwała miejska** z 1791).
- **Skutki**:
- Przygotowanie gruntu pod Konstytucję 3 Maja.
- Wzrost napięć z Rosją i wewnętrznych sporów.
--- ### **2. Stronnictwa polityczne**
## **2. Konstytucja 3 Maja (1791)** |**Stronnictwo**|**Przywódcy**|**Cele**|
|---|---|---|
|**Patriotyczne**|Hugo Kołłątaj, Ignacy Potocki, Stanisław Małachowski|Reformy, zniesienie liberum veto, wzmocnienie państwa|
|**Królewskie**|Stanisław August Poniatowski|Reformy, ale ostrożnie, by nie drażnić Rosji|
|**Hetmańskie**|Szczęsny Potocki, Ksawery Branicki|Przeciwnicy reform, poparcie Rosji|
- **Podstawowe informacje**: ### **3. Najważniejsze reformy Sejmu Wielkiego**
- **Data uchwalenia**: 3 maja 1791 r. - **Polityczne**:
- **Miejsce**: Warszawa. - Zniesienie **Rady Nieustającej** (1789) – organu zależnego od Rosji.
- **Znaczenie**: Pierwsza w Europie, druga na świecie (po amerykańskiej) nowoczesna konstytucja. - Zniesienie **liberum veto** i **wolnej elekcji** (Konstytucja 3 Maja).
- **Społeczne**:
- **Uchwała miejska** (1791) – prawa dla mieszczan (np. dostęp do urzędów).
- **Ochrona chłopów** (bez zniesienia pańszczyzny).
- **Wojskowe**:
- Powiększenie armii do **100 tys. żołnierzy**.
- Ustanowienie **Orderu Virtuti Militari** (1792) po bitwie pod Zieleńcami.
- Marszałkiem sejmu został Stanisław Małachowski i Kazimierz Nestor Sapieha
### **4. Konstytucja 3 Maja (1791)**
- **Pierwsza w Europie, druga na świecie** (po USA).
- **Główne postanowienia**: - **Główne postanowienia**:
- **Ustrój**: Monarchia dziedziczna (po śmierci Stanisława Augusta tron dla dynastii Wettynów). - Monarchia dziedziczna (po Poniatowskim – Wettyni).
- **Podział władzy**: - Trójpodział władzy (wzór Monteskiusza).
- **Władza ustawodawcza**: Sejm (izba niższa – Izba Poselska, izba wyższa – Senat). - Zniesienie liberum veto i wolnej elekcji.
- **Władza wykonawcza**: Król i Straż Praw (rząd). - Tolerancja religijna, ale katolicyzm jako religia panująca.
- **Władza sądownicza**: niezawisłe sądy.
- **Zniesienie liberum veto i wolnej elekcji**.
- **Prawa obywatelskie**: Tolerancja religijna, ale katolicyzm jako religia panująca.
- **Chłopi**: Ochrona prawna (wprowadzenie **opieki prawnej**), ale bez zniesienia poddaństwa.
- **Reakcje**: - **Reakcje**:
- **Kraj**: Entuzjazm mieszczaństwa i postępowej szlachty; sprzeciw magnaterii. - Entuzjazm w kraju, sprzeciw magnatów (**Targowica**) i Rosji.
- **Międzynarodowa**: Rosja i Prusy uznały konstytucję za zagrożenie; ciche poparcie Francji.
- **Skutki**:
- Zjednoczenie opozycji magnackiej (Targowica).
- Wojna w obronie konstytucji (1792).
--- ---
## **3. Konfederacja targowicka (1792)** ## **II. Konfederacja targowicka (1792) i II rozbiór Polski**
- **Przyczyny**: ### **1. Przyczyny Targowicy**
- Sprzeciw magnaterii wobec reform Sejmu Wielkiego i Konstytucji 3 Maja. - Sprzeciw magnatów (Potocki, Branicki, Rzewuski) wobec reform.
- Obawa przed utratą przywilejów. - Obawa przed utratą przywilejów szlacheckich.
- Wsparcie Rosji (Katarzyna II). - **Wsparcie Rosji** (Katarzyna II).
- **Przebieg**:
- **Data zawiązania**: 14 maja 1792 r. w Targowicy (dziś Ukraina). ### **2. Przebieg**
- **Przywódcy**: Szczęsny Potocki, Ksawery Branicki, Seweryn Rzewuski. - **Zawiązanie**: 14 maja 1792 r. w Targowicy (Ukraina).
- **Wojna polsko-rosyjska (1792)**: - **Wojna polsko-rosyjska (1792)**:
- Bitwy pod **Zielencami** (zwycięstwo Polaków, Józef Poniatowski) i **Dubienką** (Tadeusz Kościuszko). - **Bitwa pod Zieleńcami** (zwycięstwo Polaków, Józef Poniatowski).
- Klęska Polski z powodu przewagi Rosji i zdrady króla (przystąpienie do Targowicy). - **Bitwa pod Dubienką** (Kościuszko, przegrana z powodu zdrady Prus).
- **Skutki**: - **Kapitulacja króla**: Stanisław August przystąpił do Targowicy (lipiec 1792).
- **II rozbiór Polski (1793)**: Rosja i Prusy anektują kolejne ziemie.
- Unieważnienie Konstytucji 3 Maja. ### **3. Skutki**
- Upadek autorytetu króla Stanisława Augusta. - **Unieważnienie Konstytucji 3 Maja**.
- **II rozbiór Polski (1793)** – Rosja i Prusy zajęły kolejne ziemie.
- **Upadek autorytetu króla**.
--- ---
## **4. Powstanie Kościuszkowskie (1794)** ## **III. Powstanie Kościuszkowskie (1794) – ostatni zryw przed upadkiem Rzeczypospolitej**
- **Przyczyny**: ### **1. Przyczyny**
- Reakcja na II rozbiór i rosnące represje. - Reakcja na II rozbiór i represje.
- Inspiracja rewolucją francuską. - Inspiracja rewolucją francuską.
- Bunt przeciwko redukcji wojska polskiego przez Rosję. - Redukcja wojska polskiego przez Rosję.
- **Przebieg**:
- **Wybuch**: 24 marca 1794 r. w Krakowie – Tadeusz Kościuszko ogłasza **Akt Powstania**. ### **2. Przebieg**
- **Uniwersał Połaniecki** (7 maja 1794): - **Akt Insurekcji** (24 marca 1794, Kraków):
- Zniesienie poddaństwa chłopów (w zamian za udział w walkach). - Kościuszko jako **Naczelnik Narodu**.
- Ograniczenie pańszczyzny. - Hasło: _„Wolność, Całość, Niepodległość”_.
- **Bitwy**: - **Bitwy**:
- **Racławice** (4 kwietnia 1794) – zwycięstwo kosynierów (Bartosz Głowacki). - **Racławice** (4 kwietnia) – zwycięstwo kosynierów (Bartosz Głowacki).
- **Warszawa** (powstanie ludowe pod wodzą Jana Kilińskiego). - **Powstanie w Warszawie** (17–18 kwietnia) – Jan Kiliński.
- **Maciejowice** (10 października 1794) – klęska, Kościuszko ranny i wzięty do niewoli. - **Maciejowice** (10 października) – klęska, Kościuszko w niewoli.
- **Rzeź Pragi** (4 listopada 1794) – stłumienie powstania przez wojska Suworowa. - **Rzeź Pragi** (4 listopada) – masakra ludności przez Rosjan (Suworow).
- **Skutki**: - **Uniwersał Połaniecki** (7 maja 1794):
- **III rozbiór Polski (1795)** – utrata niepodległości na 123 lata. - Miał zachęcić chłopów do powstania i nadawał im wolność osobistą, zmiejszał wymiar pańszczyzny i zakazał wyrzucania chłopów z użytkowanej przez nich ziemi
- Represje wobec uczestników (konfiskaty majątków, więzienia). - Zniesienie poddaństwa chłopów (dla walczących).
- Symbol oporu i walki o wolność (inspiracja dla przyszłych pokoleń). - Ograniczenie pańszczyzny.
### **3. Skutki**
- **III rozbiór Polski (1795)** – Rosja, Prusy i Austria wymazują Polskę z mapy na **123 lata**.
- **Represje**: Konfiskaty majątków, więzienia dla uczestników.
- **Symbol**: Ostatni zryw niepodległościowy przed XIX-wiecznymi powstaniami.
--- ---
### **Kluczowe postacie**: ## **Podsumowanie – kluczowe daty i postacie**
- **Tadeusz Kościuszko** – przywódca powstania. ### **Ważne daty**
- **1788–1792** – Sejm Wielki.
- **3 maja 1791** – Konstytucja 3 Maja.
- **1792** – Targowica i II rozbiór.
- **1794** – Powstanie Kościuszkowskie.
- **1795** – III rozbiór Polski.
### **Kluczowe postacie**
- **Tadeusz Kościuszko** – przywódca powstania 1794 r.
- **Hugo Kołłątaj** – współautor Konstytucji 3 Maja. - **Hugo Kołłątaj** – współautor Konstytucji 3 Maja.
@ -169,10 +179,10 @@
- **Jan Kiliński** – przywódca powstania w Warszawie. - **Jan Kiliński** – przywódca powstania w Warszawie.
### **Znaczenie ogólne**: ### **Znaczenie**
- Ostatnie próby ratowania niepodległości Rzeczypospolitej. - **Konstytucja 3 Maja** – przełom w dziejach Polski, wzór dla innych narodów.
- Demonstracja siły ruchu patriotycznego mimo klęsk. - **Powstanie Kościuszkowskie** – ostatnia próba ratowania niepodległości.
- Dziedzictwo idei oświeceniowych i walki o demokrację. - **Dziedzictwo**: Walka o wolność inspirowała kolejne pokolenia (powstania listopadowe, styczniowe).

187
notes/POLSKI 16.05.2025.md
View file

@ -0,0 +1,187 @@
### **Romantyzm**
1. **Początki**:
- Europa: koniec XVIII w. (1789 r. – rewolucja francuska).
- Polska: 1822 r. (wydanie „Ballad i romansów” Adama Mickiewicza), koniec – 1863 r. (powstanie styczniowe).
2. **Cechy romantyzmu**:
- **Irrationalizm**: wiara w uczucia, intuicję, tajemnice, to, co niezwykłe i mistyczne.
- **Indywidualizm**: wyjątkowość jednostki, która nie podporządkowuje się normom.
- **Bunt młodych**: przeciwko ustalonym porządkom.
- **Ludowość**: inspiracja kulturą ludową, jej tradycjami, obyczajami i wierzeniami.
- **Orientalizm**: fascynacja kulturą Wschodu.
- **Historyzm**: zainteresowanie przeszłością, zwłaszcza średniowieczem.
3. **Porównanie oświecenia i romantyzmu**:
|**Oświecenie**|**Romantyzm**|
|---|---|
|Wiara w rozum i naukę|Wiara w uczucia, intuicję|
|Inspiracja antykiem|Nawiązania do średniowiecza|
|Bohater: filozof, uczony|Bohater: samotny poeta, buntownik|
|Klasycyzm: harmonia, ład|Ekspresja, dynamika, tajemniczość|
---
### **Adam Mickiewicz – informacje**
1. **Życiorys**:
- Urodził się w **1798 r.** w Zaosiu lub Nowogródku.
- Studiował w Wilnie, gdzie działał w Towarzystwie Filomatów (organizacja patriotyczna).
- Zesłany do Rosji za działalność niepodległościową.
- Podczas zesłania napisał m.in.:
- _Sonety krymskie_ (1826 r.),
- _Konrad Wallenrod_ (1828 r.).
- Podróżował po Europie (Niemcy, Włochy, Szwajcaria).
- Mieszkał w Paryżu, gdzie tworzył dla emigracji:
- _Dziady cz. III_ (1832 r.),
- _Pan Tadeusz_ (1834 r.).
- Interesował się mistycyzmem i mesjanizmem.
2. **Waże utwory**:
- **„Romantyczność”** (1822 r.):
- Uznana za początek polskiego romantyzmu.
- Opowiada o dziewczynie widzącej ducha ukochanego.
- Główne idee: uczucia i wiara ważniejsze niż rozum.
- Zawiera elementy ludowe i fantastyczne.
- **„Świtezianka”** (1822 r.):
- Ballada o nimfie wodnej, która karze niewiernego młodzieńca.
- Motyw winy i kary, ludowe wierzenia, związek człowieka z naturą.
---
### **Ballada – cechy i realizacja (np. „Świtezianka”)**
1. **Cechy ballady romantycznej**:
- Połączenie epiki, liryki i dramatu.
- Elementy fantastyczne (duchy, zjawy).
- Ludowość (inspiracja baśniami, legendami).
- Obecność narratora i dialogów.
- Współistnienie świata realnego i nadprzyrodzonego.
- Nastrojowość (tajemniczość, groza).
2. **Przykład: „Świtezianka”**:
- Fabuła: młodzieniec łamie przysięgę wobec nimfy wodnej i zostaje ukarany.
- Morał: kara za zdradę i złamanie słowa.
- Elementy: przyroda jako żywioł, ludowa moralność.
### **„Sonety krymskie” (1826 r.)**
1. **Geneza**:
- Napisane podczas zesłania Mickiewicza w Rosji, inspirowane podróżą na Krym.
- Ukazują egzotykę Wschodu oraz refleksje poety-wygnańca.
2. **Cechy**:
- **Forma**: cykl 18 sonetów (połączenie sonetu włoskiego i francuskiego).
- **Tematyka**:
- Kontrast między pięknem przyrody a tęsknotą za ojczyzną (np. „Stepy akermańskie”).
- Motyw **wędrowca** („Bakczysaraj”, „Ajudah”) – samotnego, wyobcowanego.
- Orientalizm (opis kultury i krajobrazu Krymu).
- **Podmiot liryczny**: Pielgrzym (alter ego Mickiewicza), który zachwyca się przyrodą, ale czuje się obco.
3. **Przykładowe sonety**:
- **„Stepy akermańskie”**:
- Metafora stepu jako oceanu, tęsknota za Litwą.
- **„Burza”**:
- Dramatyczny opis natury jako symbolu ludzkiego losu.
- **„Ajudah”**:
- Refleksja o przemijaniu i sztuce („Pamiątka po sobie zostawiam trwałą”).
---
### **„Dziady”**
1. **Część II i IV (1823 r.)**:
- **Miejsce akcji**: Litwa, obrzęd dziadów (ludowy zwyczaj przywoływania duchów).
- **Główne idee**:
- **Winę i karę** (duchy dzieci, Złego Pana, pasterki).
- **Moralność ludowa** (pomaganie innym, konsekwencje grzechów).
- **Postacie**:
- **Guślarz** – przewodnik obrzędu.
- **Widmo** (duch) – nieszczęśliwa miłość (IV część).
2. **Część III (1832 r., tzw. „Dziady drezdeńskie”)**:
- **Geneza**: Powstanie po upadku powstania listopadowego, protest przeciwko carskiej tyranii.
- **Główne wątki**:
- **Martyrologia narodu** (sceny więzienne, np. „Sen Senatora”).
- **Mesjanizm** (Polska jako „Chrystus narodów”).
- **Bunt Konrada** (Wielka Improwizacja) – monolog o cierpieniu i walce z Bogiem.
- **Postacie**:
- **Konrad** – romantyczny bohater-buntownik.
- **Ks. Piotr** – mistyk, przeciwwaga dla Konrada.
3. **Cechy dramatu romantycznego w „Dziadach”**:
- Łączenie realizmu z fantastyką (duchy, wizje).
- Luźna kompozycja (sceny niezależne, np. „Ustęp”).
- Synkretyzm gatunkowy (liryka, epika, dramat).