From 8eb17174816a2df9bdc6a3ef5621f5b7e9adebb8 Mon Sep 17 00:00:00 2001 From: Sebastian Ranoszek Date: Thu, 15 May 2025 22:33:16 +0200 Subject: [PATCH] vault backup: 2025-05-15 22:33:16 --- HISTORIA 16.05.2025.md | 178 +++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ 1 file changed, 178 insertions(+) diff --git a/HISTORIA 16.05.2025.md b/HISTORIA 16.05.2025.md index e69de29..25dab42 100644 --- a/HISTORIA 16.05.2025.md +++ b/HISTORIA 16.05.2025.md @@ -0,0 +1,178 @@ +## **1. Sejm Wielki (1788–1792)** + +- **Nazwy alternatywne**: Sejm Czteroletni, Sejm Konstytucyjny. + +- **Kontekst historyczny**: + + - Reakcja na osłabienie Polski po I rozbiorze (1772). + + - Próba reform w oblicku zagrożenia ze strony Rosji, Prus i Austrii. + + - Wpływ oświecenia i rewolucji amerykańskiej/francuskiej. + +- **Przebieg**: + + - **Data**: 1788–1792. + + - **Miejsce obrad**: Warszawa. + + - **Skład**: Podwojenie liczby posłów (izba niższa – Izba Poselska). + + - **Frakcje**: + + - **Stronnictwo Patriotyczne** (Ignacy Potocki, Hugo Kołłątaj, król Stanisław August Poniatowski) – dążyło do reform. + + - **Stronnictwo Hetmańskie** (magnaci przeciwni zmianom, np. Szczęsny Potocki). + +- **Reformy**: + + - **Wojskowe**: Zwiększenie armii do 100 tys. żołnierzy. + + - **Polityczne**: Zniesienie Rady Nieustającej (1789), przywrócenie władzy sejmików. + + - **Społeczne**: Prawa dla mieszczan (prawo do nabywania ziemi, dostęp do urzędów – tzw. **uchwała miejska** z 1791). + +- **Skutki**: + + - Przygotowanie gruntu pod Konstytucję 3 Maja. + + - Wzrost napięć z Rosją i wewnętrznych sporów. + + +--- + +## **2. Konstytucja 3 Maja (1791)** + +- **Podstawowe informacje**: + + - **Data uchwalenia**: 3 maja 1791 r. + + - **Miejsce**: Warszawa. + + - **Znaczenie**: Pierwsza w Europie, druga na świecie (po amerykańskiej) nowoczesna konstytucja. + +- **Główne postanowienia**: + + - **Ustrój**: Monarchia dziedziczna (po śmierci Stanisława Augusta tron dla dynastii Wettynów). + + - **Podział władzy**: + + - **Władza ustawodawcza**: Sejm (izba niższa – Izba Poselska, izba wyższa – Senat). + + - **Władza wykonawcza**: Król i Straż Praw (rząd). + + - **Władza sądownicza**: niezawisłe sądy. + + - **Zniesienie liberum veto i wolnej elekcji**. + + - **Prawa obywatelskie**: Tolerancja religijna, ale katolicyzm jako religia panująca. + + - **Chłopi**: Ochrona prawna (wprowadzenie **opieki prawnej**), ale bez zniesienia poddaństwa. + +- **Reakcje**: + + - **Kraj**: Entuzjazm mieszczaństwa i postępowej szlachty; sprzeciw magnaterii. + + - **Międzynarodowa**: Rosja i Prusy uznały konstytucję za zagrożenie; ciche poparcie Francji. + +- **Skutki**: + + - Zjednoczenie opozycji magnackiej (Targowica). + + - Wojna w obronie konstytucji (1792). + + +--- + +## **3. Konfederacja targowicka (1792)** + +- **Przyczyny**: + + - Sprzeciw magnaterii wobec reform Sejmu Wielkiego i Konstytucji 3 Maja. + + - Obawa przed utratą przywilejów. + + - Wsparcie Rosji (Katarzyna II). + +- **Przebieg**: + + - **Data zawiązania**: 14 maja 1792 r. w Targowicy (dziś Ukraina). + + - **Przywódcy**: Szczęsny Potocki, Ksawery Branicki, Seweryn Rzewuski. + + - **Wojna polsko-rosyjska (1792)**: + + - Bitwy pod **Zielencami** (zwycięstwo Polaków, Józef Poniatowski) i **Dubienką** (Tadeusz Kościuszko). + + - Klęska Polski z powodu przewagi Rosji i zdrady króla (przystąpienie do Targowicy). + +- **Skutki**: + + - **II rozbiór Polski (1793)**: Rosja i Prusy anektują kolejne ziemie. + + - Unieważnienie Konstytucji 3 Maja. + + - Upadek autorytetu króla Stanisława Augusta. + + +--- + +## **4. Powstanie Kościuszkowskie (1794)** + +- **Przyczyny**: + + - Reakcja na II rozbiór i rosnące represje. + + - Inspiracja rewolucją francuską. + + - Bunt przeciwko redukcji wojska polskiego przez Rosję. + +- **Przebieg**: + + - **Wybuch**: 24 marca 1794 r. w Krakowie – Tadeusz Kościuszko ogłasza **Akt Powstania**. + + - **Uniwersał Połaniecki** (7 maja 1794): + + - Zniesienie poddaństwa chłopów (w zamian za udział w walkach). + + - Ograniczenie pańszczyzny. + + - **Bitwy**: + + - **Racławice** (4 kwietnia 1794) – zwycięstwo kosynierów (Bartosz Głowacki). + + - **Warszawa** (powstanie ludowe pod wodzą Jana Kilińskiego). + + - **Maciejowice** (10 października 1794) – klęska, Kościuszko ranny i wzięty do niewoli. + + - **Rzeź Pragi** (4 listopada 1794) – stłumienie powstania przez wojska Suworowa. + +- **Skutki**: + + - **III rozbiór Polski (1795)** – utrata niepodległości na 123 lata. + + - Represje wobec uczestników (konfiskaty majątków, więzienia). + + - Symbol oporu i walki o wolność (inspiracja dla przyszłych pokoleń). + + +--- + +### **Kluczowe postacie**: + +- **Tadeusz Kościuszko** – przywódca powstania. + +- **Hugo Kołłątaj** – współautor Konstytucji 3 Maja. + +- **Stanisław August Poniatowski** – król, inicjator reform. + +- **Jan Kiliński** – przywódca powstania w Warszawie. + + +### **Znaczenie ogólne**: + +- Ostatnie próby ratowania niepodległości Rzeczypospolitej. + +- Demonstracja siły ruchu patriotycznego mimo klęsk. + +- Dziedzictwo idei oświeceniowych i walki o demokrację. \ No newline at end of file